Biegiem przez życie

Jerzy Skarżyński, Biegiem przez życie, wydanie I, Mega Sport, Szczecin 2006.

Autor książki jest wybitnym polskim sportowcem mającym bardzo wysokie osiągnięcia. Jest wielokrotnym mistrzem i rekordzistą Polski w maratonie. Reprezentował Polskę na wielu długodystansowych zawodach biegowych za granicą (m.in. Mistrzostwa Europy, Puchar Świata). W latach 1982 – 1989 był członkiem kadry narodowej maratonu. Na dystansie 42.195 km nabiegał 2:11:42, na 10 km 28.33,26. Z wykształcenia m.in. zawodowy trener lekkiej atletyki. Po zakończeniu kariery wyczynowej (1992 rok) zajął się popularyzacją biegania i pracą trenerską. Szkolił biegaczy w szczecińskim klubie sportowym, tam też organizował półmaraton. Publikował artykuły w regionalnej prasie i w ogólnopolskich magazynach poświęconych bieganiu. Na artykułach Jerzy Skarżyński na szczęście nie poprzestał. Swoje biegowe doświadczenia postanowił przekazać w postaci książek. W 2002 roku ukazała się „Biegiem po zdrowie”, dwa lata później „Bieg maratoński” i w końcu omówiona niżej „Biegiem przez życie”. Autor, choć mający dziś ponad 50 lat nadal biega. W 2002 roku w biegu na 10 km w Poczdamie podczas Mistrzostw Europy Weteranów wywalczył brązowy medal, zaś w 2006 srebrny. Te bardzo skrótowe przedstawienie postaci Jerzego Skarżyńskiego świadczy dobitnie, że człowiek ten jest jedną z najbardziej kompetentnych osób w Polsce by o bieganiu pisać.

Gdy prawie trzy lata temu zacząłem intensywniej biegać i amatorsko startować w pierwszych zawodach brakowało mi wiedzy o przygotowaniu i startach. Owszem, czytywałem i nadal czytuję magazyny poświęcone bieganiu, ale prezentowana tam wiedza jest fragmentaryczna, wyrywkowa. Potrzebowałem jakiegoś kompendium: czegoś, co w jednym tomie zebrałoby wszystkie najważniejsze informacje o sporcie biegowym. Najlepiej oczywiście napisanego przez specjalistę.

W maju 2007 roku na półmaratonie Toruniu wpadła mi w ręce książka Jerzego Skarżyńskiego „Biegiem przez życie”. Zdążyłem się zorientować, że pozycja ta jest rozszerzoną i poprawioną wersją wydanej wcześniej „Biegiem po zdrowie”. Długo się nie zastanawiałem, bo czegoś takiego właśnie potrzebowałem. Biegowe kompendium przeznaczone dla początkujących i średnio zaawansowanych biegaczy napisane przystępnym językiem przez doświadczoną, kompetentną osobę. Czego chcieć więcej? Książkę kupiłem za ok. 40 zł, gratisowo dostałem od autora ładną dedykację. Oto wrażenia po lekturze.

Zanim przejdę do najważniejszego, czyli treści jeszcze kilka słów o stronie zewnętrznej. Książka liczy 400 stron i zawiera dodatkowo płytę DVD. Jest bardzo solidnie wydana, oprawa jest twarda, papier biały, nie kredowy, ale dobrej jakości, solidnie zszyty. Do dziś nic mi się nie rozkleja. Strona graficzna książki może nie jest bardzo efektowna, ale jest bez zarzutu. Ilustracje są czytelne, głównie czarno-białe i nie ma ich w nadmiarze. Nie odczułem też ich braku. Jest w sam raz.

Przejdźmy do treści. Od początku książki autor powoli i świadomie wprowadza czytelnika w świat sportu. Zanim się komuś powie, jak biegać dobrze jest mu dać motywacyjnego kopa. Stąd na pierwszych stronach mamy ładne motto, które autor stworzył parafrazując słowa znanego kolarza Lance’a Armstrong’a. Przytoczę jego fragment:

„Wszystko jest możliwe. Jeśli powiedzą ci, a może sam to ocenisz, że twoje szanse na osiągnięcie ambitnego celu sięgają dziewięćdziesięciu procent, pięćdziesięciu procent lub tylko jednego procenta, musisz w to wierzyć i musisz walczyć. […] Musisz zrozumieć, na czym polega istota twoich marzeń i dowiadywać się, jak je urzeczywistniać. Gdy będziesz w pełni świadomy swoich działań i odpowiednio zdeterminowany, by je osiągnąć masz duże szanse na sukces”.

Na następnych stronach znajdziemy dwa teksty „od autora”, w których Jerzy Skarżyński wyjaśnia powody i okoliczności napisania książki. Dalsze strony to już główne rozdziały. Jest ich czternaście. W króciutkim rozdziale pierwszym mowa jest o wpływie biegania na zdrowie, o rekordach na poszczególnych dystansach i o zapóźnieniu naszego kraju w kulturze biegania na tle państw zachodnich. Kolejny rozdział („Takie jest życie”) autor poświęcił wpływowi wieku człowieka na możliwości uprawiania sportu. Tekst uzupełnił tabelami podającymi biegowe rekordy dla poszczególnych kategorii wiekowych. Głównym przesłaniem tego rozdziału jest uświadomienie, że na sport nigdy nie jest za późno. Okazuje się, że biegać maraton można nawet w wieku 90ciu lat. Jestem przeciętnym biegaczem amatorem, ale byłem zaskoczony czytając, że szybciej ode mnie biega maraton ktoś, kto ma więcej niż 75 lat. Trzeci rozdział zawiera informacje na temat wagi i odżywiania biegaczy. Są tam m.in. ważne dla niektórych informacje na temat skutecznego odchudzania. Na następnych stronach Jerzy Skarżyński przechodzi do spraw sprzętowych. Zaczyna oczywiście od rzeczy najważniejszej: butów. Znajdziemy tam informacje jak dobrać obuwie, jakie ma funkcje, kiedy je wymienić. Dwa kolejne rozdziały poświęcone są odzieży biegowej (spodenki, koszulki, rajstopy, bluzy, akcesoria odzieżowe) i akcesoriom treningowym (zegarki, pulsometry, okulary, czołówki, pas na bidon). Kończąc temat wyposażenia Jerzy Skarżyński zapoznaje czytelnika z najważniejszymi firmami produkującymi sprzęt biegowy oraz z zastosowanymi technologiami. Sprzęt już mamy z głowy, teraz jeszcze trochę teorii. Następny rozdział poświęcony jest właśnie teoretycznym aspektom biegania. Można z niego wyczytać, czym jest np. superkompensacja, dług tlenowy, syndrom doms oraz czym różni się energia beztlenowa od tlenowej. Po odpowiednim nastawieniu motywacyjnym, skompletowaniu sprzętu i łyknięciu pigułki z teorią można wyjść na pierwszy trening. Rozdział „Technika biegu” zawiera informacje podstawowe, a często lekceważone (także przeze mnie). Dalsza część książki to główny składnik biegowej zabawy, czyli trening. Autor najpierw zajmuje się osobami, które nigdy nie biegały. Rozdział „Najtrudniejszy pierwszy krok” jest właśnie dla nich. Mogą tam wyczytać o badaniach, które powinny zrobić zanim przystąpią do treningów, jak trenować na początku, jak uniknąć „słomianego zapału”. Ważną częścią tego rozdziału jest omówienie ważnej roli gimnastyki siłowej i gimnastyki rozciągającej. Znajdują się tam także plany treningowe dla początkujących. Postępując zgodnie z zaleceniami Skarżyńskiego można przyzwyczaić swój organizm do nieprzerwanego, godzinnego biegu. Dla wielu to już jest coś. Następne strony to rozdział poświęcony środkom treningowym biegacza średnio zaawansowanego. Moim zdaniem najciekawszy. Zawiera omówienie wszelkich typów treningów biegowych, od rozgrzewki poczynając poprzez trucht, bieg w trzech zakresach intensywności, wycieczkę biegową, kros, bieg z narastającą prędkością, wytrzymałość tempową i ćwiczenia na hali. Ważną częścią są porady o przygotowaniach do startu w zawodach i taktyce biegu. Kończąc temat treningów autor podaje szczegółowe plany treningowe dla różnych grup wiekowych i różnych dystansów. Informacje tam zawarte w dużym stopniu bazują na doświadczeniach własnych autora. Przedostatni rozdział poświęcony jest innej ważnej części treningu: odpoczynkowi i odnowie biologicznej. Ostatnia duża partia tekstu traktuje o ciemnej stronie biegania: o kontuzjach. Na końcu książki znajdziemy jeszcze krótkie rozdziały poświęcone wspomaganiu witaminami i dziennikowi treningowemu. Ostatnie karty to tabela międzyczasów na dystansach od 5 km do maratonu (bardzo przydatna dla startujących na ulicy), bibliografia i spis treści. To jeszcze nie wszystko. Wspomniałem wcześniej o płycie DVD. Oprócz reklam znajdziemy na niej filmy instruktażowe pokazujące jak prawidłowo wykonywać gimnastykę siłową i rozciągającą, jak ćwiczyć wykorzystując piłkę lekarską i płotki, jak prowadzić rozgrzewkę i ćwiczyć siłę biegową i wreszcie jak powinna wyglądać prawidłowa technika biegu. Filmy widać, że amatorskie, ale swoją funkcję spełniają.

Praca Jerzego Skarżyńskiego ma szereg zalet. Jak już podkreślałem jest napisana przez osobę bardzo doświadczoną, taką która widziała biegowy sport z dwóch stron: od strony zawodnika ze znakomitymi wynikami i od strony trenera. To bardzo ważne. Kolejną zaletą jest przystępny język publikacji. Autor gdzie tylko może unika komplikacji, mało zrozumiałych zwrotów, akademickich określeń i barokowej ornamentyki. Doskonale zdaje sobie sprawę, że pisze książkę dla amatorów biegania a nie profesorów AWF-u. Wielokrotnie podpiera się własnymi doświadczeniami, nierzadko wplata humorystyczne historyjki i powiedzenia. Nawet całkowity laik nie powinien mieć problemów ze zrozumieniem treści. Wielkim plusem jest zebranie wszystkich najważniejszych informacji potrzebnych początkującemu (teoria, sprzęt, trening, start) w jednym tomie. Warto w tym miejscu podkreślić, że książek poświęconych bieganiu jest w Polsce bardzo mało. Z resztą proporcjonalnie do niewielkiej liczby biegających. Owszem, widywałem jakieś w księgarniach (fakt, że specjalnie nie szukałem), ale były to przedruki publikacji zachodnich, na pierwszy rzut oka pisane bardzo amatorsko. Tym bardziej należy docenić pracę Jerzego Skarżyńskiego. Mniej istotne, ale warte wymienienia pozostałe zalety to: solidne wydanie, niska cena, dołączona płyta DVD.

Na razie czytelnik słyszy same „och” i „ach” na temat książki, więc teraz łyżka dziegciu. Nie wszystko mi się w niej spodobało. Pierwsza rzecz, która nie przypadła mi do gustu to spora ilość reklam. Jestem dosyć mocno uczulony na reklamę (jest to jeden z powodów, dla których rzadko oglądam telewizję) stąd kręciłem nosem czytając niektóre partie tekstu. Szczególnie rozdział poświęcony sprawom sprzętowym jest naćkany reklamami. Opisy obuwia i użytych technologii wyglądają jak żywcem przepisane z ulotek reklamowych firm. Odnoszę wrażenie, że autor mniej tam pisał od siebie, a więcej z „gotowców” podsuniętych przez sponsora. Podobnie rzecz się ma z napojem izotonicznym i mieszanką witamin. Tak się przypadkowo składa, że entuzjastycznie polecane przez Skarżyńskiego produkty produkowane są przez firmy będące równocześnie sponsorami książki. Od reklam nie są także wolne filmy zawarte na krążku DVD. Oczywiście nie jest to jakaś wielka wada. Prawidła ekonomii są nieubłagane. Gdyby nie sponsorzy książka kosztowałaby nie 40 a 80 złotych lub w ogóle by nie powstała. Ja to wszystko rozumiem, dlatego te reklamy przełknąłem.

Druga sprawa, co, do której mam wątpliwości dotyczy sprzętu i jest powiązana z tekstem powyżej. Autor opisując przydatne wyposażenie wymienia pokaźną liczbę „niezbędnych” biegaczowi gadżetów. Pulsometry, spodnie na wszystkie pory roku, spodenki, koszulki oddychające, czołówki, buty na każdą okazję. „ Nie zostawisz w sklepie 1500 zł to nie masz co wychodzić na pierwszy trening” – zdaje się przemawiać z kart książki. Przypuszczam, że w takim ujęciu tematu znowu pewną rolę odegrały czynniki marketingowe. Nie dajmy się jednak zwariować. Buty – owszem, rzecz arcyważna i na dobrych butach nie ma co oszczędzać. Jeśli zaoszczędzisz na butach biegając w trampkach i do tego po asfalcie to zrobisz sobie krzywdę. W tym nie ma żadnej przesady. Ale pulsometry? Cała szafa oddychającej odzieży na każdą okazję? Różne gadżety? Przecież to książka dla amatorów. Po co mają ładować się w koszta skoro nie wiadomo ile tak naprawdę pobiegają. Może trzy treningi a może miesiąc. Kup sobie dobre buty i pobiegaj trochę (najlepiej latem), zobacz czy ci się spodoba. Na początku nawet w bawełnie. Od bawełny się przecież nie umiera. Pulsometr? Po co pulsometr komuś, kto ledwo truchta? Niech przetruchta półmaraton od startu do mety i wówczas sobie kupi. Wtedy będzie to miało sens. Inaczej zrobimy z biegania kiczowate gadżeciarstwo w amerykańskim stylu. Trudno mi tu krytykować autora przy moim małym doświadczeniu i wiedzy, ale uważam, że nieco przesadza. Z resztą z własnego doświadczenia wiem, że by pobiec pierwszy maraton w okolicach 4 lub 5 godzin nie potrzeba pulsometru ani bardziej wyrafinowanych technik treningowych. Wystarczy spokojnie wybiegać określoną ilość kilometrów a na zawodach biec najwolniej jak się da. Tylko tyle, nie ma co tu robić wielkiej filozofii. Na początku warto zainwestować jedynie w dobre buty. To pierwsza i najważniejsza rzecz by zacząć biegać. Pozostałe mniej ważne elementy warto uzupełniać, ale sukcesywnie, nie od razu. Wraz z postępami i wkręcaniem w biegową zabawę dokupić oddychającą odzież (bardzo poprawia komfort i chroni przed przeziębieniem) i inne przydatne elementy.

I jeszcze jedna sprawa: skróty. Czytając pierwsze rozdziały niejednokrotnie natknąłem się na tajemnicze skróty typu OWB1, WT, WB3. Są one szczegółowo wyjaśnione dopiero w dalszej części książki. Może warto zamieścić na końcu jakiś wykaz skrótów? Myślę, że nie zająłby więcej niż pół strony.

Trochę się rozpisałem na temat jednej tylko książki, czas już najwyższy na podsumowanie. Mówiąc krótko: polecam. Absolutnie nie żałuję wydanych na nią pieniędzy. Ma szereg zalet, o których wspomniałem powyżej. Uwagi, które wymieniłem to tak naprawdę drobiazgi, być może zwykłe fanaberie przewrażliwionego amatora. Powyżej napisałem, że najważniejszym wyposażeniem początkującego są dobre buty. Co jest drugim w kolejności? Śmiem twierdzić, że profesjonalna książka o bieganiu, choćby taka jak ta. Uważam, że dla amatora to naprawdę wartościowa rzecz. Jeśli masz już dobre buty i zastanawiasz się nad kolejną oddychającą koszulką z bajeranckim logo firmy to radzę się wstrzymać. Kup najpierw „Biegiem przez życie”. Dzięki wiedzy zawartej w książce uczynisz swój sport bardziej zrozumiałym, skuteczniejszym, zdrowszym i przyjemniejszym. A o to przecież chodzi.

P.S. Książkę można dostać na wielu większych imprezach biegowych lub zamówić na stronie autora, tutaj.

P.S. W 2011 roku napisałem recenzję III wydania z 2010 roku. Link jest tutaj.